İslam dininde dini nikâh, halk arasında daha yoğun kullanılan diğer bir ismi ile imam nikâhı; evlenmeye aday eşlerin inançları doğrultusunda mensup oldukları dine uygun olarak 2 erkek veya 1 erkek 2 kadının şahitliği eşliğinde bir imam (din adamı) tarafından gerçekleştirilen nikâh çeşididir. Resmi nikâhtan tamamıyla farklı olan bu nikâh, geleneklere göre değişiklik göstermektedir. İnsanın huzurlu ve iyi bir yaşam sürme isteği geçmişten günümüze ulaşan güncelliğini koruyan bir konudur. Bu huzur ve refahın devamını sağlamak için yapılan evlilik kurumu, Türk Medeni Kanunu’nda resmi nikâh ile varlığını sürdürmektedir.
Dini Nikâhın(İmam Nikâhının) Hukuktaki Yeri
Türk Medeni Kanunu, dini nikâh başka bir ismi ile bilinen imam nikâhı; için 143. Maddesinde ‘Aile Düzeni ve Dini Tören’ başlığı altında düzenlemeye yer vermiştir. 143/3 göre: “Evlenmenin geçerli olması dini törenin yapılmasına bağlı değildir.” ibaresi bulunmaktadır. Bu şu anlama gelmektedir: Dini nikâhın ya da imam nikâhlarının hukuk nezdinde herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır. Eşlerin birbiri üzerindeki hakları ve gerekli incelemelerin yapılması noktasında kanuna göre hareket edilmesi için dini nikâh değil, resmi nikâhın gerçekleşmesi gerekmektedir. İmam nikâhı, kişilerin inançlarına göre değişiklik göstermektedir.
Türk Medeni Kanunu’na göre evlenme töreni yalnızca resmi nikâhla gerçekleştirilmekte ve belirli şartların yerine getirilmesi sonucunda da geçerli sayılmaktadır. İmam nikâhının bu bağlamda hukuki açıdan hiçbir geçerliliği bulunmamaktadır.
Dini Nikâhın Hukuki Yaptırımı Nedir?
Resmi nikâh gerçekleştirmeden dini nikâh yapılması Kanun’un belirttiği gibi yasak olmaktadır. Evlenecek olan kişilerin yasal haklara sahip olmaları ve eş statüsünde değerlendirilmeleri için kanunlar tarafından getirilenşartları sağlamış olmaları gerekmektedir. Resmi nikâh gerçekleşmeden, dini nikâh gerçekleştirenler, belirlenen bu yasal haklara sahip olamayacaklardır. Bu durumda da kanunlar tarafından eşlere tanınan haklardan muaf sayılacaklardır. Ayrıca resmi nikâhın gerçekleştirilmemesi birçok hukuki probleme sebep olmakta ve ilerleyen süreçlerde de hukuksal sorunlar ile karşılaşmak kaçınılmaz olacaktır.
İmam Nikâhlı Eşin Hukuki Hakları
Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik yasal olarak gerçekleştirilen nikâh akdi ile mümkün olmaktadır. Resmi nikâhı olmaksızın imam nikâhı bulanan kişilerin, yasal olarak bazı sıfatları taşımaları mümkün olmamaktadır. Örneğin vefat eden eşin olması durumunda sağ kalan eşin mirasçı olabilmesi için resmi nikâh şartı aranmaktadır.
Toplum normlarının çokça geçerli olduğu bölgelerde imam nikâhı normal karşılanmaktadır. Bu gibi durumlarda herhangi bir yasal hak doğmasa da Yargıtay’ın, birlikte yaşama olgusunun ispat edilmesi durumunda tazminat ödenmesine yönelik kararlar verdiği de görülmüştür. Ayrıca imam nikâhı ile birlikte olan ve evlenme vaadi ile kandırılan kadının; evliliğin sona ermesi halinde manevi tazminat isteme hakkı bulunmaktadır.
Türk Medeni Kanunu’nda yapılan düzenlemeler sonucunda dini nikâh (imam nikâhı); madde 143’te ‘Aile Düzeni ve Dini Tören’ başlığı adı altında “Evlenme töreni biter bitmez evlendirme memuru eşlere bir aile cüzdanı verir. Aile cüzdanı gösterilmeden evlenmenin dinî töreni yapılamaz. Evlenmenin geçerli olması dinî törenin yapılmasına bağlı değildir.” ifadesi iler yer almaktadır. Böylelikle Türk Medeni Kanunu’nda evliliğin geçerli sayılması için dini nikâhın kıyılması şart olarak düzenlenmemiş olup bu durum kişilerin kendi hür iradelerine bırakılmıştır.
Resmi Nikâh Yoksa Nafaka Alınır mı?
Evliliğin kanunlar karşısında geçerli sayılabilmesi için resmi nikâhın bulunması gerekmektedir. Resmi nikâh ile yapılmayan bir evlilik halinde doğal olarak hukuk karşısında bir boşanma da söz konusu olamayacaktır. Türk Medeni Kanunu’nda dini nikâh ile evlenen çiftin ayrılması halinde nafaka, tazminat ve mal paylaşımı gibi hak ve talepler konusunda bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak Yüksek Mahkeme kararları ile ülkemizde bazı durumlarda dini nikâhın kabul görüyor olması nedeni ile hak ihlallerine neden olmaması açısından dini nikâh ile evli olan çiftlerin ayrılması sonucunda kadının korunması ve nafaka talebinde bulunması yoluna gidildiği de görülmüştür. Böyle bir durumda da resmi nikâhı olmayan eş, ortak yaşamın kurulduğunu ve geçerli bir evlilik birliğini oluşturduğunu kanıtlamak ile yükümlü olmaktadır.
İmam Nikâhlı Evlilikte Çocuğun Velayeti
Velayet hakkının oluşabilmesi için soy bağının kurulmuş olması gerekmektedir. Anne ve babanın resmi nikâh ile evli olması sonucunda velayet ortak olmaktadır. Bu durumda çocuk babanın nüfusuna kaydedilmekte ve evlilik süresince de velayet hakkı ortak olmaktadır. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu madde 337’e göre; evlilik dışı doğan çocuğun velayetine ilişkin hükümlere yer verilmiştir. Buna göre evlilik dışı doğan çocuğun velayeti kural olarak anneye aittir. Annenin çocuğunu doğurmasıyla evli olup olmadığına bakılmaksızın çocuğun velayeti anneye geçmektedir. Ancak annenin yaşının küçük olması, kısıtlı olması ya da ölmüş olması halleri bu durumun dışında kalan istisnai durumlar olmaktadır. Böyle bir durumda çocuğun yüksek menfaati göz önünde bulundurularak velayet mahkeme tarafından babaya verilmektedir. Babanın kimliği belirlenemez ise mahkeme çocuğa vasi atamaktadır.
Resmi Nikâh Olmadan Dini Nikâh Suç mu?
Dini tören ile yapılan nikâhın kişiler arasında hiçbir bağlayıcılığı bulunmadığı için mağduriyetlerin önüne geçilebilmesi açısından dini nikâhın gerçekleştirilmesi Türk Medeni Kanunu m.143/2’de “Aile cüzdanı gösterilmeden evlenmenin dinî töreni yapılamaz.” şeklinde yer almıştır. Bu madde ile dini nikâh yapılarak gerçekleştirilen evliliklerin kayıt dışı kalmamasını sağlaması amaçlanmıştır. Hukukumuzda bu maddeye aykırı davranılmasının cezai bir yaptırımı bulunmamakta ancak yalnızca dini nikâh yapılarak gerçekleştirilen evliliklerde; dini nikâhın hukuken resmi bir geçerliliği bulunmamaktadır. Bu da beraberinde birçok yasal problemi getirmekte ve kişilerin hak ve taleplerinde bulunmaları noktasında birtakım yasal olumsuzluklara sebep olmaktadır.
Dini nikâhın (imam nikâhının) hukuktaki yeri ve diğer hukuki konular ile ilgili olarak avukatlık hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.