Velayet davası, velayetin kendisinde olmayan kişi tarafından açılmakta olup boşanma davası neticelenmiş olan ve çocuğun velayetinin kimde olacağına karar verilen bir dava çeşidi olmaktadır. Boşanma davasında velayetin değiştirilmesi konusunda talep gerçekleştirilir ve çocuk ile ilgili kararın mahkeme tarafından verilmesine bağlı olarak gelişmektedir.

Boşanma davası devam ettiği süre içerisinde iken ayrıca bir velayet davası açılmasına gerek kalmamaktadır. Boşanmada velayet ile ilgili karar başka mevcut konular ile birlikte değerlendirilmektedir. Velayetin verilmediği kişi; aile mahkemelerine başvurarak değişiklik talebinde bulunabilmektedir. Velayet davasında belirli bir süre olmadığı için boşanma davası sonuçlandıktan sonra da açılabilmektedir.

Her çocuğun büyüme döneminde ihtiyaç duyduğu bir öz bakım, sevgi ve sağlıklı bir duygusal gelişim için korunaklı bir ilgiye ihtiyacı vardır. Boşanma davalarında 18 yaşını doldurmamış ya da akıl sağlığı yerinde olmayan her çocuk için belirlenen hususlar Türk Medeni Kanun’da düzenlenmiştir. Çocuklar üzerindeki velayet hakkı anne ve baba tarafından birlikte kullanılmaktadır. Çocuk, anne ve babasının velayeti altındadır. Ebeveynlerden herhangi birinin vefatı ile velayet; sağ kalan kişiye verilmektedir. Boşanma durumunda ise velayet hakkı, çocukların teslim edildiği anne veya babaya ait olmaktadır.

Ebeveynlerin sahip oldukları ekonomik veya sosyal duruma bakılmaksızın, 0-3 yaş arası çocuğun velayeti; bakım ve ihtiyaçları doğrultusunda annede olmaktadır. İlerleyen dönemlerde çocuğun büyümesi ile birlikte; çocuğun anneye olan ihtiyacında yaşa bağlı olarak annenin bakımına daha az ihtiyaç duymaktadır. Bu sebeple de boşanma davasında çocuğun velayeti genellikle 7 yaşına kadar annede olmakta ve istisnai olan durumlarda (annenin çocuğun sağlığına zarar vermesi, annenin sağlığının kötü durumda olması gibi) ise velayet babaya verilmektedir.

Çocuğun 7 - 12 yaş okul çağında olduğu dönemlerde velayetinin belirlenmesinde yaş aralığı önemli bir yer tutmaktadır. Mahkeme tarafların çocuğa sunacakları maddi imkânları ön planda tutarak bir karara varmaktadır. Mahkeme, boşanmada velayet kararını almadan önce ebeveynlerden hangisi çocuğa daha iyi imkânlar sunabilecek ise onu dikkate almaktadır. Çocuğun yüksek menfaati ve yaşam koşullarının hangi tarafta daha iyi olacağı hususları üzerinde duran mahkemece çocuğun lehine karar verilmektedir. İlk çocukluk dönemi olan 7 - 12 yaş aralığına kadar olan süreçte çocuğun velayeti için bir pedagogdan destek alınması davanın daha sağlıklı yürümesini sağlamaktadır. Bu dönemde çocuğun fikri uzman eşliğinde alınabilmekte, hazırlanan rapor mahkemeye sunulmaktadır. Mahkeme her koşulu değerlendirip çocuğun yaş aralığının karar vermede etkili olması açısından da değerlendirmeler yapıp, velayet konusunda bir sonuca varmaktadır.

12 yaş ve üzeri çocukların kendilerini daha iyi ifade edebilecekleri ve isteklerini, düşüncelerini kolaylıkla seçebildikleri bir dönemde oldukları düşünülmektedir. Böylelikle hâkim, çocuğun ifadesine dayanarak ebeveynlerini seçebileceğini düşünerek ve bu yaş aralığında bulunan çocuğu dinleyerek velayet kararını almaktadır.

Evlilik süresince devam eden velayet hakkı boşanmada taraflardan birine verilmektedir. Boşanma davasında çocuğun velayeti taraflardan birine verilmektedir. Hâkim, hangi tarafa velayeti vereceği konusunda birden çok koşulu göz önünde bulundurmakta ve karar verir iken çocuğun üstün yararını gözetmektedir. Çocuğun üstün yararını gözetmek; çocuğun sağlıklı koşullarda yaşaması, her türlü barınma, yiyecek-giyecek ihtiyacının karşılanması ve ruhsal açıdan olumlu ebeveynlerden biri ile yaşaması gibi durumları içermektedir. Önemli olan, çocuğun hangi tarafta kalacağı değil; hangi tarafta kalacak ise daha iyi bakılacağı ve eğitim ve öğreniminin daha iyi sağlanacağı konularıdır.

Boşanmada velayetin anneye verilmesi çocuğun sağlığına, eğitimine veya ahlaki gelişimeolumsuz yönde etki ediyor ise velayet hakkı babaya verilebilmektedir. Boşanma davasında çocuk, babası ile birlikte yaşamak istediğini belirtmişse ve babanın velayeti almasında bir engel yoksa çocuğun üstün yararı gözetilerek velayet babaya bırakılabilmektedir.

Boşanmada velayet, anne ile babanın ortak kararı ile de babaya bırakılabilir veya annenin velayet hakkını kötüye kullandığı mahkemece tespit edilir ise, çocuğun üstün yararı gözetilerek yine velayet hakkı babaya verilebilmektedir.

Boşanma davalarının bazılarında çocuğun velayeti anneye verilmemektedir. Bu duruma sebep olan koşullar şu şekilde sıralanabilir:

1. Annenin çocuğun velayetini istemediği veya çocuğa fiziksel-psikolojik şiddet uyguladığı durumlarda
2. Annenin kötü alışkanlıklarının var olduğu ya da bir akıl hastalığının söz konusu olduğu durumlarda,
3. Anne tarafından çocuğun bakım ve gözetim sorumluluğunun ihmal ve ihlal edildiği durumlarda,
4. Annenin çocuğun velayetini almasını olumsuz yönde etkileyecek ekonomik veya psikolojik olarak yeterli koşullarının olmamasında,
5. 6 yaşından büyük olan ve taraflardan hangisinin hayat koşulları iyi ise ve çocuğa daha iyi koşullar sağlanacak ise çocuğun velayeti ona verilmektedir.

Boşanma davası açmadan çocuğun velayetini geçici olarak alınabilir. Evlilik boyunca çocuğun velayeti ortak olmaktadır. Evlilik boyunca velayet hakkı eşler tarafından birlikte kullanılmaktadır. Ancak boşanmada aynı zamanda velayetin görüşülmesi ile boşanma davası açan kişilerin ayrıca velayet davası açmasına gerek yoktur. Bu durum kanunda: “Ergin olmayan çocuk, ana ve babasının velayeti altındadır. Yasal sebep olmadıkça velayet ana ve babadan alınamaz. (TMK m. 335/1)” ve “Evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velâyeti birlikte kullanırlar. (TMK m. 336/1)” yer almaktadır.

Boşanmada davasında velayet kararı verilirken eşlerin boşanmada kusurlu olup olmadıkları veya diğer eşe karşı kusurları davanın seyri açısından çok göz önünde bulundurulmamaktadır. Çünkü aldatma bir eşin diğer eşe karşı kusuru olarak görülmekte ve çocuğun üstün menfaati ile ilgili olmadığına karar kılınmaktadır. Dolayısıyla velayetin kime verileceği değerlendirilir iken taraflardan birinin diğerini aldatmış olması bu değerlendirmeye tesir etmemektedir.

Mahkeme, çocuğun velayetin kime verileceği konusunda çeşitli belirlemeler sonucunda karar vermektedir.Ebeveynlerin sahip olduğu koşular, anne ve babanın maddi durumları, psikolojik olarak çocuğun velayetini almaya uygun olup olmadıkları hususları göz önünde bulundurulmaktadır. Aile Mahkemesi ihtiyaç halindepedagogun vereceği rapor ile sonuca varmakla birlikte bazı durumlarda hâkiminin bu rapordaki sonuçtan farklı bir karar vermesi de hukuken mümkün olmaktadır. Boşanma davalarında müşterek çocuğun velayetinin belirlenmesi hususunda; çocuğun üstün menfaati ve yaşam koşulları göz önünde bulundurularak ve çocuğun bakımının, eğitim hayatının hangi ebeveynde daha iyi olacağı gözetilerek bir karara varılmaktadır.

Boşanmada velayet davası ve diğer hukuki konular ile ilgili olarak avukatlık hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.