Anlaşmalı boşanma protokolü, anlaşmalı olarak gerçekleşen boşanma davalarında boşanmanın hukuki sonuçlarının düzenlenmesini sağlayan, her iki eşin de imzalaması gereken sözleşmedir. Özellikle son yıllarda artış gösteren boşanma davalarından biri olan anlaşmalı boşanma davası; diğer boşanmalara göre çekişmesiz olarak gerçekleşmektedir. Anlaşmalı boşanma davalarında eşler ile ilgili herhangi bir değerlendirme yapılmamakta ve kusur aranmamaktadır. Bu tür davalarda sonuç oldukça hızlı bir şekilde alınmaktadır. Anlaşmalı boşanma davaları; eşlerin her ikisinin de evliliğin temelinden sarsılma hususunu kabul etmeleri doğrultusunda, boşanmanın getirdiği sonuçlar karşısında kendi hür iradeleri ile anlaşarak evlilik birliğini sona erdirmeleri ile sonuçlanmaktadır.4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun boşanmayı düzenleyen hükümlerine göre: “Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması ya da bir eşin diğerinin davasını kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır. Bu hâlde boşanma kararı verilebilmesi için, hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın malî sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü hâlinde boşanmaya hükmolunur. Bu hâlde tarafların ikrarlarının hâkimi bağlamayacağı hükmü uygulanmaz.”
Anlaşmalı boşanma davası; eşlerden biri veya her ikisinin, Aile Mahkemesi’ne ya da Aile Mahkemesi olmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesi’ne anlaşmalı olarak boşanma taleplerini bir dilekçe ve kendi aralarında hazırlamış oldukları bir anlaşma protokolü ile başvuruda bulunarak yapmaları ile gerçekleşmektedir.
Anlaşmalı boşanma protokolü öncesinde; boşanmaya dair her husus en ince ayrıntısına kadar konuşulmalıdır. Eşlerin boşanma sürecinde her konuda açıkça konuşmaları ve sağlıklı iletişim kurmaları gerekmektedir. Anlaşmalı şekilde boşanmayı kabul eden eşlerin boşanma hususu üzerinde; boşanma davasının nafaka, tazminat, velayet ve mal paylaşım gibi konularında anlaşma sağlamaları gerekmektedir.Anlaşmalı boşanma davalarında mal paylaşımı konusunda eşlerin anlaşma sağlamaları zaruri olmamaktadır. Fakat gelecekte oluşabilecek her türlü hukuki ve ekonomik olumsuzlukların önlenebilmesi için mal paylaşımı hususuna değinilmesi bu protokolde önem arz etmektedir. Böylelikle süreç devam ederken boşanma davasının ardından gelebilecek bir mal paylaşımı davası açılmasına gerek kalmamaktadır. Ancak taraflar arasında mal paylaşımına dair anlaşma sağlanamaz ise mal paylaşımı hususunun protokolün dışında bırakılması mümkün olmaktadır. Bu husus aynı zamanda ziynet eşyaları için de geçerli olmaktadır. Tarafların her ikisi de ziynet eşyalarına ve mal paylaşımına dair haklarından vazgeçmedikleri takdirde, boşanma sürecinin ardından ayrı bir dava açmayoluna gidilebilmektedir.Anlaşmalı boşanma davalarında, çekişmeli boşanma davalarına görece taraflar arasında herhangi bir kusur tespiti yapılmamaktadır. Böylelikle anlaşmalı boşanma protokolünde yer almayan yoksulluk nafakası ile ilgili maddi-manevi tazminat ve kusur tespiti; anlaşmalı boşanma davasında kararın sonuca bağlanması ve kesinleşmesi sonucunda talep edilememektedir. Anlaşmalı boşanma protokolünde boşanmanın getireceği mali ve çocuklara dair sonuçlar mutlaka taraflar arasında net ve açık bir şekilde belirlenmiş olmalıdır. Boşanmanın getireceği mali sonuçlar eşliğinde maddi ve manevi tazminat aynı zamanda yoksulluk nafakası olmaktadır. Bunun yanı sıra çocuk veya çocukların mevcudiyetinin olduğu durumlarda; bu durumu ilişkin olarak iştirak nafakası, kişisel ilişki ve velayet konularında da karşılıklı bir anlaşma sağlanması gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma sözleşmesinde, velayet hakkı açıkça ayrıntıları ile belirlenmelidir. Elbette bu süreç çocuğun yararına uygun olmalı ve hâkim tarafından onaylanması şartıyla geçerli olmaktadır.
Anlaşmalı boşanma için gerekli olan şartlar birkaç başlık altında toplanmaktadır:
Anlaşmalı boşanma protokolüne uyulmazsa ilamlı icra başlatılabilmektedir. Bu şu anlama gelmektedir: Anlaşmalı boşanma kararının kesinleşmesi ile kararda belirtildiği süre içerisinde diğer eşin borcunu yerine getirmemesi durumunda ilamlı icra takibi başlatılabilmektedir.
Evlilik birliği içerisinde tarafların edinmiş oldukları mallar (araç, taşınmaz, bankadaki para, düğün takıları) üzerinden ilk olarak bir anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Anlaşma sağlanması durumunda bu maddeler protokol maddesine geçirilmelidir. Anlaşmalı boşanma protokolünde mal paylaşımı genellikle hâkimin belirlemelerine göre adil bir değerlendirme eşliğinde yapılmaktadır. Anlaşmalı boşanma davalarında özellikle tazminat belirlenirken her türlü koşul göz önünde bulundurulmalıdır. Tarafları oluşturan eşlerin yaş durumları, mal varlıkları, çalışma durumları, sağlık koşulları, yeniden evlenme ihtimalleri açıkça değerlendirmeye alınmalı ve tazminat miktarları bu doğrultuda belirlenmelidir.Anlaşmalı boşanma davalarında mal paylaşımı veya tazminat tutarının belirlenmeleri aşamalarında uzlaşma sağlamak davanın seyrini olumlu kılmakta ve süreci de hızlandırmaktadır.
Anlaşmalı boşanma protokolünde belirtilen hükümlerden vazgeçmek ve davanın çekişmeli olarak devam etmesini istemek; protokol imzalandıktan sonra mümkün olmaktadır. Eşlerden herhangi birinin anlaşmalı boşanmadan vazgeçmesi halinde boşanma davası çekişmeli boşanma davasına çevrilmiş olacak ve bu şekilde görülmeye başlanacaktır. Çekişmeli boşanma davasının açılması ve dava dilekçesinin sunulması için tarafları oluşturan eşlere süre verilmektedir. Bu süre içerisinde dava dilekçesinin hazırlanıp sunularak davanın çekişmeli bir şekilde devamı sağlanmaktadır. Eğer taraflara tanınan süre içerisinde dilekçe verilmez ise davanın reddine karar verilmektedir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde eşlerin her ikisinin de belirlenen her konu üzerinde anlaşmaya varmaları gerekmektedir. Anlaşmalı boşanma davası protokolünün hükümlerinin yerine getirilmemesi, taraflardan birinin anlaşmanın dışına çıkması ile mümkün olmaktadır. Protokolün ihlali olan durumlarda karşı taraf itiraz etme hakkına sahip olmaktadır. Böylelikle anlaşmalı boşanma protokolünün hükümleri yerine getirilmez olup dava; çekişmeli boşanma davasına dönüşmektedir. Anlaşmalı boşanma davasının şartlarını oluşturan bir madde olarak kabul edilmekte olan anlaşmalı boşanma protokolü, boşanma dilekçesi ile beraber mahkemeye sunulabildiği için dava sürecinde de aynı şekilde mahkemeye sunulabilmektedir.
Anlaşmalı boşanma davalarında tarafların protokolde değişiklik yapma hakkı bulunmaktadır. Bu değişiklik için her iki tarafın da ortak iradesini anlaşmalı boşanma protokolüne yansıtması gerekmektedir. Eşlerden sadece biri tek taraflı olarak anlaşmalı boşanma protokolünde değişiklik hakkına sahip değildir.Anlaşmalı boşanma protokolünde değişiklik istenmesinin bir başka nedeni de hâkimin protokolü uygun bulmaması durumunda ortaya çıkmaktadır. Bazı durumlarda hâkim protokolün maddelerini uygun bulmayabilir veya kanuna aykırı bulabilmektedir. Bu durumda ise protokolde değişikliğe gidilmesi hâkim tarafından istenebilmektedir. Ayrıca anlaşmalı boşanma protokolü hâkim tarafından kamu düzenine uygun bulmaz ise protokolün değiştirilmesini isteyebilir ve değiştirme söz konusu olmadığında ise kendisi değişiklik yapabilmektedir. Eğer yapılan bu değişiklikler taraflarca onaylanmaz ise dava, hâkim tarafından reddedilebilmektedir.Anlaşmalı boşanma davası protokolü ve diğer hukuki konular ile ilgili olarak avukatlık hizmetlerimiz hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.